حاملگی خارج رحم زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده به جای اینکه در داخل رحم رشد و پرورش پیدا کند در مناطق مختلفی از جمله لوله‌های فالوپ، حفره شکم، نزدیکی دهانه رحم یا محل برش سزارین متوقف شده و شروع به رشد می‌کند. اما از آنجا که این مناطق شرایط و فضای مناسب و کافی برای پرورش جنین را ندارند، پس از بزرگ شدن جنین متورم و پاره می‌شوند و با ایجاد خونریزی‌های داخلی، در نهایت موجب مرگ مادر می‌شوند. بنابراین خانم‌هایی که باردار می‌شوند به محض بارداری باید تحت نظر متخصص قرار بگیرند و در صورتی که پزشک حاملگی خارج رحم تشخیص دهد، هرچه سریعتر جهت ختم بارداری اقدام کنند.
انواع حاملگی خارج رحمی
حاملگی خارج رحم انواع مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
• بارداری لوله‌ای: این نوع بارداری خارج از رحم یکی از شایع‌ترین نوع حاملگی است که طی آن جنین در لوله‌های فالوپ گیر می‌کند.
• بارداری تخمدانی: در این وضعیت، تخمک که بارور شده در همان حالت به تخمدان می‌چسبد و شروع به رشد می‌کند.
• بارداری هتروتوپیک: این بارداری یکی از نادرترین بارداری‌های خارج رحمی است که در آن امکان بارداری دوقلویی وجود دارد. اما یک قل در رحم و قل دیگر بیرون از رحم تشکیل می‌شود.
• بارداری شکمی: این نوع بارداری در صورتی اتفاق می‌افتد که لقاح و تشکیل جنین در داخل حفره شکم ایجاد شود.
• بارداری دهانه رحم: در برخی موارد لانه گزینی به جای داخل رحم در جایی نزدیک به دهانه رحم اتفاق می‌افتد
و سبب ایجاد بارداری خارج رحمی می‌شود.
• بارداری در محل برش سزارین: در برخی خانم‌ها ممکن است تخمک بارور شده در محل برش سزارین قبلی تشکیل و شروع به رشد کند.
علائم حاملگی خارج از رحم چگونه است؟
حاملگی خارج رحم علائم و نشانه‌های خاصی ندارد و در اغلب موارد پزشک پس از سونوگرافی و در طی اسکن متوجه این نوع حاملگی می‌شود. اما گاهی مادر در هفته‌های ۴ تا ۱۲ حاملگی می‌تواند علائمی را تجربه کند که از علائم بارداری خارجی رحم هستند. این علائم عبارتند از:
• احساس درد در سرشانه‌ها
• درد و ناراحتی هنگام ادرار کردن
• داشتن خونریزی واژن یا ترشحات آبکی به رنگ قهوه‌ای
• احساس درد یک طرفه در بخش پایین شکم
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس تپش قلب یا غش
• حساس شدن سینه‌ها به لمس
علت بارداری خارج از رحم چیست؟
علت حاملگی خارج رحم به طور دقیق مشخص نیست. اما پزشکان وجود مشکل در لوله‌های فالوپ را علت آن می‌دانند. به طور مثال اگر لوله‌های فالوپ باریک یا مسدود باشند، تخمک بارور شده به مقصد نمی‌رسد و در مسیر متوقف می‌شود. همچنین وجود بیماریهای التهابی در لگن با تاثیرگذاری بر دستگاه تولید مثلی زنان می‌تواند باعث ایجاد این نوع حاملگی شود. از دیگر علل بارداری خارج رحم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
• تومورهای خوش خیم عضله رحم
• مصرف دخانیات
• جراحی‌های رحمی
• بستن لوله‌های رحم
• سابقه سقط جنین
• بارداری در سن بالا
• جراحی و آسیب دیدگی لوله‌های فالوپ
• بیماریهای التهاب لگن
بیشتر بدانید: مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی
تشخیص حاملگی خارج از رحم
حاملگی خارج رحم به روش‌های مختلفی تشخیص داده می‌شود. زمانی که فرد با مشاهده علائم بارداری به پزشک مراجعه می‌کند مورد معاینه قرار می‌گیرد. در طول معاینه‌ی دهانه رحم و واژن، اگر فرد احساس هرگونه درد و ناراحتی داشته باشد پزشک به بارداری خارج رحم مشکوک می‌شود. اما برای تشخیص دقیق از روش‌های زیر کمک می‌گیرد.
• آزمایش خون و ادرار: این آزمایش جهت بررسی سطح میزان هورمون HCG تجویز می‌شود. اگر پس از آزمایش، پزشک تشخیص دهد که سطح این هورمون غیر نرمال است احتمال دارد بارداری از نوع خارج رحمی باشد.
• سونوگرافی: پزشک برای بررسی خونریزی‌های داخلی، مشاهده ساک حاملگی، ارزیابی رحم و لوله‌های رحم، بررسی ساختار لگن و… از سونوگرافی واژینال استفاده می‌کند. اگر نتیجه سونوگرافی دقیق نبود سونوگرافی به روش داپلر یا رنگی تجویز می‌شود.
درمان حاملگی خارج از رحم
برای درمان حاملگی خارج رحم روش‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
• مدیریت حاملگی: مادر تحت کنترل پزشک قرار می‌گیرد و پزشک به صورت مرتب روند رشد تخمک را مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر تخمک بارور شده خود به خود از بین برود که مشکلی ایجاد نمی‌شود. اما در غیر این صورت روش جراحی و مصرف دارو تجویز می‌شود.
• جراحی: با استفاده از جراحی لاپاروسکوپی که به صورت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد، تخمک بارور شده را برمی‌دارند.
• مصرف دارو: در این روش متوترکسات جهت توقف رشد تخمک تزریق می‌شود.
عوارض حاملگی خارج از رحم
حاملگی خارج رحم عوارض مختلفی دارد که از اصلی‌ترین آنها می‌توانیم به پارگی محل لانه گزینی جنین اشاره کنیم. یکی از نقاطی که تخمک بارور شده برای رشد انتخاب می‌کند لوله‌های فالوپ هستند که اگر دچار پارگی و آسیب شوند، فرد را با خونریزی یا حتی مرگ مواجه می‌کنند. بنابراین این نوع بارداری عوارض و خطرات بسیار جدی دارد. همچنین افرادی که دچار بارداری خارج از رحم می‌شوند ممکن است عفونت‌های شدید یا حتی نازایی را تجربه کنند و عوارض جدی این بیماری را تا سال‌ها به دوش بکشند.
آیا امکان بارداری مجدد بعد از حاملگی خارج از رحم وجود دارد؟
امکان بارداری مجدد بعد از حاملگی خارج رحم با توجه به میزان آسیب دیدگی لوله‌ها تعیین می‌شود. اغلب افرادی که این نوع بارداری را تجربه می‌کنند می‌توانند در آینده‌ای نه چندان دور به طور طبیعی و سالم باردار شوند. البته به شرط آنکه هر دو لوله فالوپ یا حتی یکی از آنها سالم باشند. اما در صورت برداشتن هردو لوله، معمولاً پزشک از روش‌های لقاح آزمایشگاهی و کاشت تخمک در رحم استفاده می‌کند. برای بارداری مجدد بعد از یک بارداری خارج رحمی باید حداقل سه ماه به بدنتان فرصت دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
همانطور که پیشتر اشاره کردیم حاملگی خارج رحم نشانه‌ها و علائم مختلفی دارد که در صورت مشاهده آنها باید به شکل کاملاً فوری به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم بارداری دارید و به همراه آن درد شدید شکم، لگن، احساس سبکی شدید یا درد در شانه را تجربه می‌کنید باید نزد پزشک بروید.
نتیجه گیری
حاملگی خارج رحم وضعیتی نامناسب در دوران بارداری محسوب می‌شود و باید به شکل کاملاً فوری و سریع مورد درمان قرار بگیرد؛ چرا که عدم توجه به این موضوع می‌تواند مشکلات متعددی را به بار آورده و جان مادر را به خطر بیندازد. این عارضه با مصرف دارو یا جراحی متوقف می‌شود و نیاز به مراقبت و استراحت کافی دارد. اما بعد از گذشت سه ماه، فرد می‌تواند دوباره جهت بارداری اقدام کند.
سوالات متداول
آیا می‌توان از حاملگی خارج رحمی پیشگیری کرد؟
خیر. هیچ راهی برای جلوگیری از این روش بارداری وجود ندارد.
آیا امکان ادامه دار شدن حاملگی خارج رحم وجود دارد؟
خیر. بارداری خارج رحمی به هیچ عنوان ادامه پیدا نمی‌کند و متوقف می‌شود.
آیا در صورت برداشتن یکی از لوله‌های فالوپ می‌توانیم به صورت طبیعی باردار شویم؟
بله. اگر یکی از لوله‌های فالوپ برداشته شود و یکی از آنها باقی بماند همچنان می‌شود به طور طبیعی باردار شد.
